Post-inoshungurudza kusagadzikana kusagadzikana

Post-traumatic stress disorder (PTSD) rudzi rwekushushikana kwepfungwa. Zvinogona kuitika mushure mekunge wapfuura nemukutambudzika kwakanyanya kwemoyo kwaisanganisira kutyisidzira kwekukuvara kana kufa.

Vatapi vezvehutano havazive kuti nei zviitiko zvinotyisa zvichikonzera PTSD mune vamwe vanhu, asi kwete kune vamwe. Majini ako, manzwiro, uye mamiriro emhuri zvese zvinogona kutamba mabasa. Kushungurudzika kwakapfuura kwepamoyo kunogona kuwedzera njodzi yako yePTSD mushure mechiitiko chinotyisa chazvino.

NePTSD, mhinduro yemuviri kuchiitiko chinotambudza inoshandurwa. Kazhinji, mushure mechiitiko, muviri unozopora. Mahormone ekushushikana nemakemikari anoburitswa nemuviri nekuda kwekushushikana anodzokera kuzvikamu zvakajairwa. Nechimwe chikonzero mumunhu ane PTSD, muviri unoramba uchisunungura mahormone ekunetseka uye makemikari.

PTSD inogona kuitika chero zera. Izvo zvinogona kuitika mushure mezviitiko zvakaita se:

• Kurwisa
• Tsaona dzemotokari
• Kushungurudzwa mudzimba
• Njodzi dzinongoitika dzoga
• Kugara mujeri
• Kushungurudzwa pabonde
• Ugandanga
• Hondo

Kune mana marudzi ePTSD zviratidzo:

1. Kurangarira chiitiko, chinokanganisa chiitiko chezuva nezuva

• Flashback episodes umo chiitiko ichi chinoita kunge chiri kuitika zvakare uye zvakare
• Dzokororwa dzinogumbura ndangariro dzeichi chiitiko
• Dzokororo dzehusiku hwechiitiko
• Simba, kusagadzikana kusagadzikana kumamiriro ezvinhu anokuyeuchidza nezve chiitiko

2. Kudzivisa

• Kushungurudzika mupfungwa kana kunzwa sekunge iwe hauna hanya nechinhu chero chipi zvacho
• Kunzwa kusabatana
• Kusakwanisa kurangarira zvakakosha zvikamu zvechiitiko
• Kwete kufarira zviitiko zvakajairika
• Kuratidza zvishoma zvemamoods ako
• Kunzvenga nzvimbo, vanhu, kana pfungwa dzinoyeuchidza iwe nezvechiitiko
• Kunzwa kunge hauna ramangwana

3. Hyperarousal

• Nguva dzose uchiongorora zvakakukomberedza nezviratidzo zvengozi (hypervigilance)
• Haikwanise kuisa pfungwa
• Zvinotyisa nyore
• Kunzwa kutsamwa kana kuputika nehasha
• Dambudziko rekudonha kana kuramba wakarara

4. Pfungwa dzakashata nemanzwiro kana manzwiro

• Kugara uine mhosva nezve chiitiko ichi, kusanganisira nemupukunyuka mhosva
• Kupomera vamwe nezvechiitiko ichi
• Kusakwanisa kurangarira zvakakosha zvikamu zvechiitiko
• Kurasikirwa kwechido mumabasa kana vamwe vanhu

Iwe unogona zvakare kuve nezviratidzo zvekushushikana, kushushikana, uye kusagadzikana:

• Kusagadzikana kana kufara
• Dzungu
• Kufenda
• Kunzwa moyo wako kurova muchipfuva chako
• Kutemwa nemusoro

Mupiki wako anogona kubvunza kuti une nguva yakareba sei uine zviratidzo. PTSD inoonekwa kana iwe uine zviratidzo kwemazuva makumi matatu.

Wako mupi anogona zvakare kuita bvunzo dzehutano hwepfungwa, kuongorora kwemuviri, uye kuongororwa kweropa. Izvi zvinoitwa kutsvaga zvimwe zvirwere zvakafanana nePTSD.

Kurapa kwePTSD kunosanganisira kurapa kwekutaura (kuraira), mishonga, kana zvese zviri zviviri.

KUTAURA RAPA

Munguva yekurapa kwekutaura, iwe unotaura neane hutano hwepfungwa nyanzvi, senge chiremba wepfungwa kana murapi, mune yakadzikama uye inogamuchira mamiriro. Ivo vanogona kukubatsira iwe kubata ako PTSD zviratidzo. Ivo zvakare vanokutungamira iwe apo iwe uchishanda kuburikidza nemanzwiro ako nezve kushungurudzika.

Kune akawanda marudzi ehurukuro yekurapa. Imwe mhando inowanzo shandiswa PTSD inonzi desensitization. Munguva yekurapa, iwe unokurudzirwa kuti urangarire chiitiko chinoshungurudza uye utaure zvaunonzwa nezvazvo. Nekufamba kwenguva, ndangariro dzechiitiko dzinoita shoma kutyisa.

Munguva yekurapa kwekutaura, iwe unogona zvakare kudzidza nzira dzekuzorora, senge paunotanga kuve nemagetsi.

MISHONGA

Mupiki wako anogona kukurudzira kuti utore mishonga. Ivo vanogona kubatsira kudzikisira kushushikana kwako kana kunetseka. Ivo vanogona zvakare kukubatsira iwe kurara zvirinani. Mishonga inoda nguva yekushanda. Usarega kuvatora kana kushandura huwandu (muyero) iwe waunotora pasina kutaura kune wako mupi. Kumbira mupiki wako nezve zvinogona kuitika mhedzisiro uye zvekuita kana iwe uchinge wazviona.

Mapoka ekutsigira, ane nhengo vanhu vane zviitiko zvakafanana nePTSD, zvinogona kubatsira. Kumbira mupiki wako pamusoro pemapoka ari munharaunda yako.

Mapoka ekutsigira kazhinji haamiriri akanaka kurapa kwekutaura kana kutora mushonga, asi anogona kuve anowedzera ekuwedzera.

• Kushushikana uye Kushungurudzika Association of America - adaa.org
• National Institute yeMental Health - www.nimh.nih.gov/health/topics/post-traumatic-stress-disorder-ptsd/index.shtml

Kana iwe uri muchengeti wemhare yemauto, unogona kuwana rutsigiro nekurudziro kuburikidza neU.S. Department of Veterans Affairs pa www.ptsd.va.gov.

PTSD inogona kurapwa. Iwe unogona kuwedzera mukana wemhedzisiro yakanaka:

• Ona mupi ipapo ipapo kana iwe uchifunga kuti une PTSD.
• Tora chikamu chinoshanda pakurapa kwako uye uteedzere rairo yemupi wako.
• Gamuchira rutsigiro kubva kune vamwe.
• Chengetedza hutano hwako. Exercise uye idya zvine hutano chikafu.
• Usamwa doro kana kushandisa zvinodhaka. Izvi zvinogona kuita kuti PTSD yako iwedzere.

Kunyangwe zviitiko zvinoshungurudza zvinogona kukonzera kushushikana, kwete ese manzwiro ekutambudzika zviratidzo zvePTSD. Taura nezvekunzwa kwako neshamwari uye hama. Kana zviratidzo zvako zvikasavandudzika nekukurumidza kana kuti zviri kukutsamwisa zvakanyanya, bata mupi wako.

Tsvaga rubatsiro ipapo ipapo kana:

• Unonzwa kuremerwa
• Iwe urikufunga kuzvikuvadza iwe kana mumwe munhu
• Iwe haugone kudzora maitiro ako
• Iwe une zvimwe zvinoshungurudza zviratidzo zvePTSD

PTSD

• Post-inoshungurudza kusagadzikana kusagadzikana

American Psychiatric Association. Dambudziko-uye kushungurudzika-kwakanangana nezvinetso. Mune: American Psychiatric Association, rakanyorwa. Kuongorora uye Statistical Manual yeMental Dambudziko. 5 ed. Arlington, VA: American Psychiatric Publishing; 2013: 265-290.

Dekel S, Gilbertson MW, Orr SP, Rauch SL, Wood NE, Pitman RK. Trauma uye posttraumatic kusagadzikana kwepfungwa. Mune: Stern TA, Fava M, Wilens TE, Rosenbaum JF, eds. Massachusetts General Hospital Yakakwana Clinical Psychiatry. 2nd ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2016: chits. 34.

Lyness JM. Matambudziko epfungwa mune zvekurapa. Mune: Goldman L, Schafer AI, eds. Goldman-Cecil Mushonga. 26th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020: chitsiko 369.

National Institute yeMental Health webhusaiti. Kushungurudzika kusagadzikana. www.nimh.nih.gov/health/topics/anxiety-disorders/index.shtml. Yakagadziridzwa Chikunguru 2018. Yakasvika muna Chikumi 17, 2020.